Antykruche dziecko

Co robić, by dziecko nabrało pewności siebie, kompetencji i uniknęło nerwicy.

Czym jest antykruchość?

Antykruchość to koncepcja, która odnosi się do systemów, które nie tylko wytrzymują stres i przeciwności losu, ale wręcz stają się dzięki nim silniejsze. Termin ten został ukuty przez Nassima Taleba, a Jonathan Haidt, autor książki „The Anxious Generation”, stosuje go do rozwoju dzieci.

Dzieci są z natury antykruche, co oznacza, że potrzebują one pewnego poziomu ryzyka i wyzwań, aby rozwinąć odporność i pewność siebie.

Przykłady zachowań antykruchych u dzieci:

• Zabawa z elementami ryzyka: Dzieci intuicyjnie angażują się w zabawy, które niosą ze sobą pewien stopień ryzyka, np. wspinanie się na wysokie konstrukcje, szybka jazda na rowerze, zabawa w berka, kręcenie się szybko na karuzelce.
• Radzenie sobie z konfliktami: Dzieci uczą się radzić sobie z konfliktami i negatywnymi emocjami poprzez interakcje z rówieśnikami. Kłótnie, sprzeczki, a nawet przezywanie się (o ile nie jest to bullying) są naturalnymi elementami rozwoju społecznego i emocjonalnego.
• Pokonywanie lęków: Dzieci stopniowo pokonują swoje lęki, konfrontując się z nimi w bezpiecznym środowisku. Na przykład, dziecko, które boi się wysokości, może zacząć wspinać się na niskie murki, a z czasem na coraz wyższe konstrukcje.
• Samodzielność: Dzieci rozwijają samodzielność, podejmując się zadań i wyzwań bez ciągłej pomocy dorosłych. Ważne jest, aby rodzice pozwalali dzieciom na eksperymentowanie, popełnianie błędów i uczenie się na własnych doświadczeniach.

Nadopiekuńczość a antykruchość:

Nadopiekuńczość rodziców, zwana również „helikopterowym rodzicielstwem”, zakłóca rozwój antykruchości u dzieci.

Rodzice, którzy starają się chronić swoje dzieci przed każdym ryzykiem i dyskomfortem, uniemożliwiają im rozwijanie umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

W rezultacie dzieci te dorastają, mając problemy z regulacją emocji, budowaniem relacji i radzeniem sobie z wyzwaniami. Wiele z nich rozwija fobie i nerwice.

Wpływ świata cyfrowego na antykruchość

Świat cyfrowy również wpływa na rozwój antykruchości u dzieci, choć nie w sposób pozytywny.

• Dzieci, którym pozwala się na spędzanie czasu w internecie, są narażone na cyberprzemoc, treści nieodpowiednie dla ich wieku i uzależnienie od technologii.
• Brakuje im realnych interakcji społecznych i doświadczeń, które są niezbędne do rozwijania odporności i pewności siebie.
• Uzależniają się, kojarząc jedzenie i siedzenie na nocniku z oglądaniem smartfona, przez co wytwarza im się odruch warunkowy trwale kojarzący te czynności, jak u psów Pawłowa.

Antykruche zabawy naturalnie wybierane przez dzieci

Gdy dzieci mają swobodę i nie są obserwowane przez dorosłych, wybierają zabawy, które można podzielić na trzy główne kategorie:

• Zabawy z elementami ryzyka fizycznego: obejmują one aktywności takie jak wspinanie się na wysokie konstrukcje, szybkie zjazdy na zjeżdżalniach, skoki z wysokości, zabawy w berka, a nawet elementy siłowania się i przewracania. Dzieci intuicyjnie poszukują takich aktywności, które dostarczają im dreszczyku emocji i pozwalają na testowanie swoich fizycznych możliwości.
• Zabawy z „niebezpiecznymi” przedmiotami: dzieci często wybierają zabawy przedmiotami, które dorośli uważają za niebezpieczne, np. zapałkami, młotkami czy innymi narzędziami. W ten sposób badają świat, uczą się zasad jego działania i eksperymentują.
• Zabawy w „zniknięcie”: dzieci lubią chować się, uciekać i ukrywać przed wzrokiem dorosłych. Tego typu zabawy pozwalają im poczuć się niezależnymi i doświadczyć poczucia kontroli nad sytuacją.

Ważne jest, aby zauważyć, że rodzaje zabaw opisane powyżej nie oznaczają, że dzieci powinny być narażane na niebezpieczeństwo utraty zdrowia czy życia. Kluczowe jest znalezienie równowagi między swobodą a bezpieczeństwem, aby dzieci mogły rozwijać swoją antykruchość bez narażania się na poważne ryzyko.

Aby zapewnić dziecku przedszkolnemu zabawę sprzyjającą rozwojowi  antykruchości i chronić je przed nadmiernym kontaktem z elektroniką, rodzic powinien podjąć szereg działań, skupiając się na:

1. Zapewnianie swobodnej zabawy na świeżym powietrzu:

• Zamiast sterylnych, nadmiernie bezpiecznych placów zabaw, wybieraj te, które oferują różnorodne wyzwania, jak wspinaczki, huśtawki, drabinki, a także naturalne elementy, np. drzewa.
•  Spędzajcie czas w parkach, lasach, na łąkach, gdzie dziecko może swobodnie eksplorować, biegać, skakać, wspinać się na drzewa, budować szałasy.
• Minimalizuj nadzór: Pozwól dziecku na samodzielną zabawę, interweniując tylko w razie realnego zagrożenia. 
• Nie panikuj na widok zadrapania czy stłuczenia. Pozwól dziecku uczyć się na błędach i radzić sobie z drobnymi przeciwnościami. Twoje dziecko uczy się reakcji paniki od ciebie. Jeśli zachowasz spokój i zamiast wyolbrzymiać każde zadrapanie i przesadnie pocieszać po prostu nauczysz polewać je wodą utlenioną i zalepiać plasterkiem, dziecko też nauczy się z tym radzić. 

2. Zabawy z rówieśnikami:

• Zapraszaj do domu kolegów i koleżanki z przedszkola, organizuj wspólne zabawy na podwórku, wycieczki, pikniki. Bez elektroniki.
• Zachęcaj do gier i zabaw ruchowych, np. berek, chowanego, podchody, gry zespołowe, które uczą współpracy, rywalizacji, radzenia sobie z porażką.
• Nie wpadaj w panikę, jeśli dzieci się siłują lub przewracają. Póki próba sił nie ma na celu poniżenia przeciwnika, czy zrobienia mu realnej krzywdy, wszystko jest w porządku.

3. Zabawy uczące kompetencji i cierpliwości:

• Zapewnij dostęp do puzzli, gier planszowych, klocków, które rozwijają logiczne myślenie, koncentrację, cierpliwość, umiejętność planowania.
• Zachęcaj do rysowania, malowania, lepienia z plasteliny, budowania z klocków, tworzenia własnych historyjek, co pobudza wyobraźnię, kreatywność, samodzielność.
• Czytaj dziecku bajki, opowiadania, książki edukacyjne, angażuj je w rozmowy o przeczytanych treściach, co stymuluje rozwój języka, wyobraźni, empatii. 

4. Minimum kontaktu z elektroniką:

• Określ maksymalny czas na kontakt z ekranem – dużym, odległym od wzroku. Maksymalnie 30 minut dziennie.
• Zero smartfonów w tym wieku!
• Wprowadź w domu strefy wolne od ekranów, np. sypialnia, stół podczas posiłków, czas spędzany na świeżym powietrzu i od małego ucz tego.
• Daj dobry przykład, ograniczając własne korzystanie z elektroniki, zwłaszcza w obecności dziecka.

5. Wspieranie rozwoju kompetencji społecznych i emocjonalnych:

•  Nie rozwiązuj za dziecko konfliktów z rówieśnikami, ale pomóż mu znaleźć rozwiązanie, ucząc zawczasu negocjacji.
• Nie chroń dziecka przed każdą porażką, pozwól mu doświadczyć frustracji i nauczyć się radzić sobie z nią. 
• Zachęcaj do wytrwałości w dążeniu do celu, doceniaj włożony  wysiłek, a nie tylko sukces. 
• Dostrzegaj i doceniaj mocne strony dziecka, jego talenty, umiejętności, pasje i chwal.