Czy wiesz, że tęsknię za Tobą realnym?

A gdybyśmy dziś stworzyli wspomnienia, których nie da się zapisać na dysku? Czyli o tym, jak pomóc nastolatkowi odnaleźć równowagę między ekranem a światem rzeczywistym.

Kiedy ekran zastępuje życie,
czyli alarmujące sygnały, których nie wolno ignorować

Badania kliniczne przeprowadzone przez Uniwersytet Stanforda w 2023 roku wykazały, że nastolatki spędzające ponad 7 godzin dziennie przed ekranami wykazują o 40% wyższe ryzyko rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych. Podobne wnioski płyną z badań opublikowanych m.in. w czasopiśmie „JAMA Pediatrics”, które potwierdzają związek między nadmiernym korzystaniem z technologii, a obniżoną jakością snu, problemami z koncentracją i pogorszeniem wyników w nauce.

Rodzice często nie zdają sobie sprawy, że ich dziecko przekroczyło granicę zdrowego korzystania z technologii. Pierwszymi sygnałami ostrzegawczymi są: rozdrażnienie podczas prób ograniczenia czasu przed ekranem, zaniedbywanie obowiązków domowych i szkolnych, izolacja społeczna oraz rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań i aktywności na rzecz czasu spędzanego online. Więcej o wpływie sen, pamięć i emocje przeczytasz w naszych BEZPŁATNYCH raportach „Etat w SIECI 3.0”.

Ponieważ bez ekranu mózg na cyfrowym głodzie. Co naprawdę dzieje się z psychiką nastolatka?

Zespół badaczy z Uniwersytetu Kalifornijskiego wykazał, że intensywne korzystanie z mediów społecznościowych aktywuje w mózgu nastolatka te same ośrodki nagrody, co substancje uzależniające. Badania z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego (fMRI) pokazują zmiany w obszarach mózgu odpowiedzialnych za samoregulację i podejmowanie decyzji u młodych ludzi nadmiernie korzystających z urządzeń cyfrowych.

Nastolatki są szczególnie podatne na uzależnienie od technologii ze względu na trwający proces rozwoju kory przedczołowej – części mózgu odpowiedzialnej za kontrolę impulsów i planowanie. Dr Jean Twenge w swojej przełomowej pracy „iGen” dokumentuje, jak pokolenie dorastające ze smartfonami doświadcza bezprecedensowego wzrostu problemów ze zdrowiem psychicznym.

Dlatego proponujemy POST CYFROWY i sprawdzone alternatywy dla czasu ekranowego

Zamiast kolejnej godziny przed ekranem, rodzice mogą zaproponować nastolatkowi szereg angażujących aktywności:

Wspólne gotowanie eksperymentalnych potraw z różnych kultur świata
Rodzinne wyprawy rowerowe połączone z fotografowaniem przyrody (bez publikowania zdjęć w mediach społecznościowych)
Gry planszowe nowej generacji, które łączą strategiczne myślenie z elementami współpracy
Projekty DIY, takie jak renowacja mebli czy tworzenie ubrań z recyklingu
Regularne wieczory bez technologii poświęcone na czytanie książek i dyskusje

Badania Amerykańskiej Akademii Pediatrii wskazują, że wprowadzenie „stref wolnych od technologii” w domu (np. jadalnia, sypialnie) oraz ustanowienie regularnych okresów bez urządzeń elektronicznych znacząco poprawia komunikację rodzinną i dobrostan psychiczny wszystkich członków rodziny.

Jak wspierać u nastolatka samodzielne odkrywanie świata poza siecią

Co jako rodzic mogę zaproponować dziecku zamiast ekranu? Otóż, tych propozycji jest wiele, ale pamiętaj, że to proces i nic tzn. żadna zmiana, nie zadzieje się natychmiast. Dla nastolatków i rodziców szukających alternatyw dla czasu spędzanego online:

uczestnictwo w grupach zainteresowań opartych na praktycznych umiejętnościach (wspinaczka, fotografia analogowa, majsterkowanie)
wolontariat w lokalnych organizacjach, lokalnych wydarzeniach kulturalnych (festiwale, przeglądy, wystawy) czy sportowych (happeningi, cykliczne wydarzenia) który daje poczucie sprawczości i realnego wpływu.
tworzenie „klubów offline” z rówieśnikami – regularnych spotkań bez smartfonów, tu warto stworzyć koalicję z innymi rodzicami.
rozwijanie umiejętności manualnych poprzez rękodzieło, modelarstwo czy naprawianie przedmiotów
eksplorowanie miasta lub okolicy w poszukiwaniu „ukrytych skarbów” – miejsc nieoczywistych, wartych odkrycia.

Badania przeprowadzone przez Uniwersytet Michigan wykazały, że nastolatki, które regularnie angażują się w aktywności społeczne offline, wykazują wyższy poziom zadowolenia z życia i lepiej rozwinięte umiejętności społeczne niż ich rówieśnicy spędzający większość czasu w świecie wirtualnym.

Strategie cyfrowego rodzicielstwa – jak wychować nastolatka w dobie technologii

Skuteczne strategie wychowawcze opierają się na zrozumieniu i współpracy, a nie na zakazach. Badania z Uniwersytetu Harvarda sugerują, że to właśnie rodzice mają największy wpływ na właściwe podejście dziecka do ekranu poprzez:

Modelowanie zdrowych zachowania – dzieci naśladują to, co widzą, nie to, co słyszą.
Ustalanie jasnych zasady korzystania z technologii wspólnie z nastolatkiem, uwzględniając jego potrzeby. W przypadku dzieci małych i młodszych, ustalenie przez rodziców (oboje!!!) zasad i konsekwentne trzymanie się „zasad gry rodzinnej”.
Regularne rozmowy o treściach konsumowanych online zamiast tylko kontrolować czas. I tu z pomocą przychodzi cały dział 52 TYGODNIE
Docenić i wspierać momenty, gdy nastolatek sam decyduje się ograniczyć korzystanie z technologii. Rodzicu zauważ i porozmawiaj o dobrych nawykach, pomóż w ten sposób dziecku zobaczyć, jakie korzyści przynosi mu większe zaangażowanie w życie i codzienność, niż śledzenie świata śmigającwego w Wifi.

Zespół badawczy z Uniwersytetu Oksfordzkiego dowiódł, że nastolatki, których rodzice aktywnie angażują się w ich cyfrowe doświadczenia, wykazują zdrowsze wzorce korzystania z technologii i większą odporność na negatywne zjawiska online.

Kluczowe pytania, które warto zadać nastolatkowi:

Co daje Ci największą satysfakcję, gdy korzystasz z technologii, a czego nie możesz znaleźć w świecie offline?
Gdybyś miał/a pokazać komuś bliskiemu trzy najważniejsze dla Ciebie rzeczy online, co by to było i dlaczego?
Kiedy ostatnio czułeś/aś, że czas spędzony offline był bardziej wartościowy niż ten online? Co sprawiło, że tak się czułeś/aś?
Czy zauważyłeś/aś kiedyś, że Twój nastrój zmienia się po długim czasie spędzonym przed ekranem? W jaki sposób?
Co by się stało, gdybyś przez tydzień korzystał/a z telefonu tylko do rozmów i wiadomości tekstowych?
Kto z Twoich znajomych wydaje się mieć zdrowe podejście do technologii? Co w ich zachowaniu Cię inspiruje?
Jaką jedną rzecz moglibyśmy wspólnie zrobić jako rodzina, aby lepiej wykorzystywać technologię?

Jak wygrać z ekranem, to pytanie klucz do zdrowia i sukcesu w XXI wieku

Znalezienie równowagi między ekranami a światem rzeczywistym to jedno z najważniejszych wyzwań współczesnego rodzicielstwa. Nie chodzi o demonizowanie technologii, ale o nauczenie młodych ludzi właściwego korzystania z niej jako narzędzia, a nie centrum życia.

Badania longitudinalne prowadzone przez Instytut Zdrowia Dzieci wykazują, że nastolatki, które potrafią zrównoważyć czas online i offline, osiągają lepsze wyniki w nauce, mają silniejsze relacje społeczne i wykazują większą odporność psychiczną w obliczu wyzwań.

Pamiętajmy, że naszym celem jako rodziców jest wyposażenie naszego dziecka w umiejętności krytycznego myślenia, samokontroli i świadomego wyboru. Wspierając ich w odkrywaniu bogactwa świata poza ekranem, dajemy im bezcenny dar – zdolność do pełnego, wielowymiarowego życia w epoce cyfrowej.

Zachęcamy do zapoznania się z innymi artykułami w ramach cyklu „52 tygodnie — pytania które warto zadać nastolatkowi odnośnie korzystania z technologii”. To materiały, które pomogą Tobie Rodzicu, we wzmacnianiu więzi i budowaniu zdrowej relacji z dzieckiem, opartej na wzajemnym zrozumieniu również w obszarze cyfrowym.

DLA rodziców rodzice.co

DLA młodzieży pytam.edu.pl

Aleksandra Gil

Czytaj też