Czyli jak doom-scrolling niszczy psychikę nastolatków
Czy zauważyłeś, że Twoje dziecko coraz więcej czasu spędza przyklejone do ekranu telefonu, przesuwając palcem po wyświetlaczu z pustym wzrokiem? Czy wiesz, że może właśnie zapadać w cyfrową otchłań negatywnych treści, które systematycznie wyniszczają jego psychikę? Zjawisko doom-scrollingu stało się jednym z najgroźniejszych zagrożeń dla zdrowia psychicznego młodych ludzi. Badania kliniczne potwierdzają alarmujący trend – nasze dzieci toną w morzu przygnębiających informacji, a my często nawet tego nie zauważamy.
Dlaczego Twoje dziecko nie może oderwać się od telefonu nawet gdy jest smutne?
Doom-scrolling, czyli kompulsywne przeglądanie negatywnych wiadomości, to zjawisko, które nabrało szczególnego znaczenia podczas pandemii COVID-19, ale nie zniknęło wraz z jej wygaśnięciem. Naukowcy definiują to zjawisko jako połączenie niepokojących treści ze szczególnym sposobem korzystania ze smartfonów, co bezpośrednio wpływa na stan emocjonalny odbiorców.
Badania jednoznacznie wykazały, że osoby spędzające znaczną ilość czasu na przeglądaniu negatywnych wiadomości doświadczały wyższego poziomu lęku, niepokoju, stresu i depresji. Co więcej, badania prowadzone w Polsce w latach 2020-2022 potwierdziły, że mimo upływu czasu i zmniejszenia liczby publikacji dotyczących pandemii, przekazy medialne nadal stanowiły źródło wysokiego lęku wśród odbiorców.
Nastolatki są szczególnie podatne na negatywne skutki doom-scrollingu. Ich rozwijający się mózg, szczególnie wrażliwy na bodźce emocjonalne, nie jest w stanie prawidłowo filtrować i przetwarzać napływu alarmujących informacji. Każda kolejna negatywna wiadomość tworzy w umyśle młodego człowieka poczucie, że świat jest niebezpiecznym miejscem, co prowadzi do rozwoju stanów lękowych i depresyjnych.
Czy smartfon Twojego nastolatka wysysa z niego radość życia?
Badacze powiązali doom-scrolling ze „stanem nieustającej czujności”, który prowadzi do chronicznego stresu. Ten stan permanentnego napięcia jest szczególnie niebezpieczny dla rozwijającego się układu nerwowego nastolatków. Badania kliniczne wykazują, że długotrwałe narażenie na stres prowadzi do zmian strukturalnych w mózgu, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za regulację emocji i podejmowanie decyzji.
Emocjonalne wyczerpanie to nie tylko chwilowe obniżenie nastroju. To głęboki stan psychicznego zmęczenia, który może prowadzić do wypalenia, zaburzeń snu, problemów z koncentracją i spadku motywacji. U nastolatków objawia się to często wycofaniem społecznym, drażliwością, pogorszeniem wyników w nauce i utratą zainteresowania aktywnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność.
Naukowcy wykazali silny związek między lękiem, a problematycznym używaniem smartfonów. Ten związek działa w obie strony – lęk zwiększa intensywność korzystania z telefonu, a intensywne korzystanie z telefonu nasila lęk, tworząc błędne koło, z którego nastolatkom trudno się wydostać bez pomocy.
Jak wyrwać dziecko z nałogu scrollowania bez wojny domowej?
Choć tendencja do przeglądania negatywnych wiadomości była odnotowywana już w najwcześniejszych badaniach tradycyjnej prasy, współczesny doom-scrolling różni się zasadniczo od wcześniejszych form konsumpcji negatywnych treści. Dzisiejsi nastolatkowie mają nieustanny dostęp do strumienia informacji, a algorytmy mediów społecznościowych faworyzują treści wywołujące silne emocje, szczególnie te negatywne.
Cyfrowy detoks nie musi jednak oznaczać całkowitej rezygnacji z technologii. Kluczowe jest wprowadzenie zdrowych nawyków korzystania z mediów cyfrowych. Badania kliniczne wskazują, że nawet krótkie przerwy od mediów społecznościowych (post cyfrowy) mogą znacząco poprawić samopoczucie psychiczne, jakość snu i ogólną satysfakcję z życia.
Rodzice mogą wspierać swoje dzieci w zdrowym korzystaniu z technologii poprzez ustanowienie jasnych zasad dotyczących czasu spędzanego przed ekranem, zachęcanie do aktywności fizycznej i społecznej poza światem wirtualnym oraz modelowanie zdrowych zachowań poprzez własny przykład. Warto również rozmawiać z nastolatkami o mechanizmach działania mediów społecznościowych i uczyć ich krytycznego podejścia do konsumowanych treści.
Skąd mam wiedzieć, czy moje dziecko jest już uzależnione od scrollowania?
Jak rozpoznać, że Twoje dziecko wpada w pułapkę doom-scrollingu? Badania kliniczne wskazują na kilka kluczowych sygnałów ostrzegawczych. Pierwszy to znaczące wydłużenie czasu spędzanego na przeglądaniu mediów społecznościowych i portali informacyjnych, szczególnie późnym wieczorem i w nocy. Kolejnym jest pogorszenie nastroju po korzystaniu z telefonu – jeśli zauważasz, że Twoje dziecko jest bardziej przygnębione, zaniepokojone lub rozdrażnione po czasie spędzonym online, może to wskazywać na problem.
Badania pokazują, że media rzadko oswajają lęk związany z negatywnymi informacjami, częściej go potęgują. Nastolatki, które nie posiadają jeszcze w pełni rozwiniętych mechanizmów radzenia sobie ze stresem, są szczególnie narażone na szkodliwe działanie tego zjawiska.
Inne sygnały ostrzegawcze to obsesyjne sprawdzanie telefonu, niepokój przy braku dostępu do urządzenia, zaniedbywanie obowiązków szkolnych i domowych na rzecz aktywności online oraz izolacja społeczna. Jeśli zauważasz te symptomy u swojego dziecka, warto podjąć działania zanim problem się pogłębi.
Co zrobić, gdy cała rodzina jest uzależniona od smartfonów?
Budowanie cyfrowej odporności to proces, który wymaga zaangażowania zarówno rodziców, jak i samych nastolatków. Badania kliniczne wskazują, że kluczowe jest nie tyle całkowite odcięcie od technologii, co nauczenie młodych ludzi świadomego i zdrowego korzystania z niej.
Jedną ze skutecznych strategii jest wprowadzenie regularnych cyfrowych przerw tzw. cyfrowego postu – okresów w ciągu dnia, kiedy cała rodzina odkłada urządzenia elektroniczne i angażuje się we wspólne aktywności. Badania pokazują, że takie przerwy nie tylko zmniejszają negatywny wpływ mediów, ale również wzmacniają więzi rodzinne i poprawiają komunikację.
Inną ważną strategią jest rozmowa i edukacja medialna. Nastolatki powinny rozumieć, jak działają algorytmy mediów społecznościowych, dlaczego negatywne treści są bardziej widoczne i jak media mogą manipulować emocjami odbiorców. Świadomy konsument mediów jest mniej podatny na ich negatywne oddziaływanie.
Badania wykazały, że sama świadomość mechanizmów medialnych może zmniejszyć poziom lęku związanego z konsumpcją negatywnych treści. Warto rozmawiać z nastolatkami o tym, jak media kształtują nasz obraz świata i uczyć ich krytycznego myślenia.
Kluczowe pytania, które warto zadać nastolatkowi
- Co czujesz po dłuższym przeglądaniu mediów społecznościowych lub wiadomości?
- Czy zauważyłeś, że niektóre treści w internecie wpływają na Twój nastrój? Które szczególnie?
- W jaki sposób wybierasz, co czytasz i oglądasz online?
- Czy zdarza Ci się przeglądać telefon, kiedy czujesz się smutny lub zaniepokojony? Co wtedy znajdujesz?
- Jak myślisz, dlaczego negatywne wiadomości przyciągają naszą uwagę?
- Czy potrafisz rozpoznać, kiedy korzystanie z telefonu zaczyna Ci szkodzić?
- Co mógłbyś zrobić zamiast przeglądania telefonu, gdy czujesz się zestresowany?
- Czy zauważyłeś, że algorytmy mediów społecznościowych pokazują Ci więcej treści podobnych do tych, które już przeglądałeś?
- Co daje Ci poczucie spokoju i zadowolenia poza światem wirtualnym?
- Jak wyglądałby Twój dzień bez dostępu do telefonu? Co byłoby trudne, a co mogłoby być pozytywne?
Badania wykazały, że świadome ograniczanie ekspozycji na negatywne treści medialne może znacząco zmniejszyć poziom stresu i lęku. Pomocne może być ustalenie konkretnych pór dnia na sprawdzanie wiadomości, wybieranie wiarygodnych źródeł informacji oraz równoważenie negatywnych treści pozytywnymi.
Ważne jest również, aby rodzice modelowali zdrowe zachowania związane z korzystaniem z technologii. Dzieci uczą się przede wszystkim przez obserwację, dlatego jeśli rodzic sam spędza godziny na scrollowaniu telefonu, trudno oczekiwać innych zachowań od nastolatka.
Doom-scrolling to zjawisko, które dotyka coraz więcej młodych ludzi, ale świadomi rodzice mogą pomóc swoim dzieciom rozwinąć zdrowe nawyki korzystania z technologii. Kluczowa jest otwarta komunikacja, edukacja medialna oraz wspieranie aktywności offline, które budują odporność psychiczną i dają satysfakcję niezależną od świata wirtualnego.
Pamiętajmy, że celem nie jest demonizowanie technologii, ale nauczenie młodych ludzi, jak korzystać z niej w sposób, który wspiera ich rozwój i dobrostan psychiczny, zamiast im szkodzić. W świecie, gdzie cyfrowe zagrożenia ewoluują szybciej niż kiedykolwiek wcześniej, umiejętność świadomego korzystania z mediów staje się jedną z kluczowych kompetencji życiowych.
Jak ochronić dziecko przed utonięciem w cyfrowym bagnie?
Doom-scrolling stanowi realne zagrożenie dla zdrowia psychicznego nastolatków, jednak to rodzice wyposażeni w wiedzę i praktyczne strategie mogą skutecznie wspierać swoje dzieci w budowaniu właściwej relacji z technologią. Kluczem jest zrozumienie mechanizmów stojących za tym zjawiskiem, rozpoznawanie wczesnych sygnałów ostrzegawczych oraz wprowadzanie praktyk sprzyjających cyfrowemu dobrostanowi.
Badania kliniczne jednoznacznie wskazują, że nie chodzi o całkowite odcięcie młodych ludzi od technologii, lecz o nauczenie ich właściwego korzystania z niej. Poprzez modelowanie zdrowych zachowań, otwartą komunikację i wspieranie aktywności poza światem wirtualnym, rodzice mogą pomóc nastolatkom rozwinąć cyfrową odporność, która będzie służyć im przez całe życie.
Wyruszmy wspólnie w podróż ku cyfrowej równowadze, gdzie technologia staje się narzędziem rozwoju, a nie źródłem lęku i wyczerpania emocjonalnego. Zapraszamy do zapoznania się z kolejnymi artykułami z cyklu „52 tygodnie — pytania które warto zadać nastolatkowi odnośnie korzystania z technologii” dostępnymi na https://rodzice.co/category/52-tygodnie/. Podziel się tym artykułem z innymi rodzicami, aby wspólnie budować społeczność świadomą cyfrowych wyzwań i gotową wspierać młode pokolenie w mądrym nawigowaniu przez cyfrowy świat.
DLA rodziców rodzice.co
- Czy kiedykolwiek czułeś się przytłoczony przez ilość informacji dostępnych online?
- Ile prawdziwych rozmów zastępujesz scrollowaniem?
- Czy widzisz skutki nadmiernego screentime?
DLA młodzieży pytam.edu.pl
Na prowadzonym przez nasz zespół portalu dla młodzieży pytam.edu.pl można zaproponować nastolatkowi następujące artykuły, które wspierają zdrowe nawyki:
- Na czym polega samokontrola emocjonalna?
- Jak rozwijać zdolność samokontroli?
- Jak demaskować fałszywe wiadomości?
Te artykuły pomogą młodym w rozwijaniu świadomości na temat wpływu technologii na ich życie i zdrowie, a także w kształtowaniu nawyków higieny cyfrowej.
Bibliografia
- Całek, A., Hodalska, M., Lisowska‑Magdziarz, M. (2022). Covid, media i lęk. Informacje o epidemii COVID-19 jako czynnik zwiększający społeczny niepokój i poczucie zagrożenia. Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
- Elhai, J.D., Yang, H., McKay, D., Asmundson, G.J. (2022). COVID-19 anxiety symptoms associated with problematic smartphone use severity in Chinese adults. Journal of Affective Disorders, 274, 576–582.
- Ytre‑Arne, B., Moe, M. (2021). Doomscrolling, Monitoring and Avoiding: News Use in COVID-19 Pandemic Lockdown. Journalism Studies, 22(13), 1739–1755.
- Hodalska, M., Lisowska‑Magdziarz, M., Całek, A. (2023). Czy media oswajają lęk przed koronawirusem? Empiryczne badania relacji z pandemii i lęku odbiorców medialnych przekazów wiosną 2020 i 2021 roku. Analiza porównawcza. Zeszyty Prasoznawcze, 1, 64.
