Jak kreować właściwe zachowania online nastolatka?
Granica między właściwym używaniem cyfrowych narzędzi a uzależnieniem jest cieńsza, niż mogłoby się wydawać. Zamiast domysłów i obaw, warto rozpocząć od prostego pytania. „Co najbardziej lubisz robić online i dlaczego to jest dla Ciebie ważne?” To początek rozmowy, która może otworzyć drzwi do głębszego zrozumienia cyfrowego świata naszego dziecka.
Cyfrowy świat nastolatków – co naprawdę dzieje się za ekranem?
Nastolatki żyją dziś w rzeczywistości, której my nie doświadczyliśmy w dzieciństwie. Media społecznościowe, gry online i aplikacje komunikacyjne tworzą przestrzeń, gdzie młodzi ludzie budują relacje, wyrażają siebie i poszukują akceptacji. Badania pokazują, że przeciętny nastolatek spędza online ponad 7 godzin dziennie, nie licząc czasu poświęconego na naukę.
Problem leży jednak w samym korzystaniu z technologii oraz w jakości tego doświadczenia. Kluczowe pytanie brzmi: czy technologia wzbogaca życie naszych dzieci, czy je zubaża? Czy służy rozwojowi, czy staje się ucieczką od rzeczywistości?
Eksperci w dziedzinie zdrowia psychicznego zwracają uwagę na zjawisko FOMO (Fear Of Missing Out) – lęk przed pominięciem, który napędza kompulsywne sprawdzanie powiadomień i ciągłe przebywanie online. To jeden z mechanizmów prowadzących do uzależnienia, gdzie młody człowiek traci kontrolę nad czasem spędzanym przed ekranem.
Jak to rozróżnić: Kindness-scrolling od Doom-scrolling, dwa przeciwstawne podejścia
Kindness-scrolling polega na świadomym wyszukiwaniu i dzieleniu się treściami pokazującymi akty dobroci, pozytywne inicjatywy i inspirujące historie. W przeciwieństwie do „doom-scrollingu”, czyli kompulsywnego przeglądania negatywnych informacji.
Kindness-scrolling i doom-scrolling reprezentują dwa przeciwstawne podejścia do konsumpcji treści w mediach społecznościowych, różniące się zarówno intencją, jak i wpływem na postrzeganie świata.
Doom-scrolling to kompulsywne przeglądanie negatywnych, często katastroficznych wiadomości i treści. Osoba zaangażowana w doom-scrolling nieustannie śledzi tragiczne wydarzenia, konflikty, katastrofy i niepokojące doniesienia. Ten nawyk często prowadzi do zwiększonego poziomu lęku, stresu i pogorszenia samopoczucia. Użytkownik wpada w negatywną spiralę, gdzie każda kolejna niepokojąca informacja wzmacnia potrzebę sprawdzania następnych, mimo świadomości szkodliwego wpływu na psychikę.
Kindness-scrolling stanowi świadomą alternatywę, polegającą na celowym wyszukiwaniu i dzieleniu się pozytywnymi treściami – historiami o życzliwości, pomocnych gestach, inspirujących działaniach i budujących inicjatywach. Praktyka ta powstała jako odpowiedź na zalew negatywnych informacji, szczególnie widoczny podczas pandemii. Badania pokazują, że kindness-scrolling nie wywołuje negatywnych konsekwencji emocjonalnych.
Kluczowa różnica leży więc nie tylko w rodzaju konsumowanych treści, ale przede wszystkim w intencjonalności – kindness-scrolling jest świadomym wyborem pozytywnego zaangażowania w media społecznościowe, podczas gdy doom-scrolling często staje się destrukcyjnym, mimowolnym nawykiem.
Czerwone flagi – kiedy powinniśmy się zaniepokoić?
Jak rozpoznać, że korzystanie z technologii przerodziło się w uzależnienie? Istnieje kilka sygnałów ostrzegawczych, na które rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę:
1. Zaniedbywanie obowiązków szkolnych, domowych i zainteresowań offline na rzecz aktywności online.
2. Narastająca izolacja społeczna i ograniczanie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi w świecie rzeczywistym.
3. Silne reakcje emocjonalne (gniew, frustracja, niepokój) przy próbach ograniczenia dostępu do urządzeń.
4. Zaburzenia snu związane z korzystaniem z urządzeń elektronicznych przed snem lub w nocy.
5. Spadek aktywności fizycznej i problemy zdrowotne (bóle głowy, problemy z postawą, pogorszenie wzroku).
Warto pamiętać, że pojedyncze objawy nie muszą od razu oznaczać uzależnienia. Kluczowa jest obserwacja wzorców zachowań i ich wpływu na ogólne funkcjonowanie dziecka.
Profilaktyka uzależnienia od technologii zaczyna się od kształtowania właściwych nawyków cyfrowych
- Modelowanie zachowań – dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli rodzic nieustannie sprawdza telefon, trudno wymagać innego zachowania od dziecka.
- Ustalanie jasnych granic – określenie stref i czasów wolnych od technologii (np. podczas posiłków, przed snem).
- Zachęcanie do różnorodnych aktywności offline – sport, hobby, spotkania z przyjaciółmi.
- Regularne rozmowy o doświadczeniach online – zainteresowanie się tym, co dziecko robi w sieci, bez osądzania.
- Edukacja na temat bezpieczeństwa cyfrowego i krytycznego myślenia.
- Założenia grupy rodzinnej, w której to linkujemy sobie nawzajem interesujące, wpierające treści. Dzięki temu modelujemy jakość treści, które nie tylko docierają do dziecka, ale i jego własne poszukiwania.
Eksperci podkreślają, że kluczem jest nie tyle całkowite ograniczanie dostępu do technologii, co nauczenie młodych ludzi właściwego korzystania z niej. Pamiętajmy, że to sposób jej wykorzystania determinuje jej wpływ na rozwój dziecka.
Nasze kluczowe pytania, które warto zadać nastolatkowi
Oto zestaw pytań, które pomogą Tobie w rozpoczęciu konstruktywnej rozmowy z nastolatkiem na temat jego relacji z technologią:
- Co najbardziej cenisz w czasie spędzanym online?
- Jak czujesz się po dłuższym korzystaniu z mediów społecznościowych?
- W jakich sytuacjach tracisz poczucie czasu podczas korzystania z telefonu lub komputera?
- Jakie aktywności offline sprawiają Ci największą przyjemność?
- W jaki sposób technologia pomaga Ci w realizacji Twoich celów i pasji?
- Jak korzystanie z technologii wpływa na Twój nastrój lub sen?
- Jakie zasady korzystania z technologii uważasz za sensowne dla naszego domu?
- Jak wyglądałby Twój idealny dzień bez internetu?
- Kto z Twoich internetowych znajomych najbardziej Cię inspiruje?
- Kiedy ostatnio poczułeś/aś presję w internecie?
- Jakie zachowania w sieci najbardziej Cię niepokoją?
- Które treści online uważasz za szkodliwe dla swoich rówieśników?
Pytania te mają zachęcić nastolatka do refleksji nad własnym zachowaniem, bez wywoływania poczucia osądzania czy krytyki. Celem jest wspólne zrozumienie i wypracowanie zdrowego podejścia do technologii.
Zamiast koncentrować się na ograniczeniach, warto wspólnie odkrywać pozytywne aspekty technologii i uczyć się, jak wykorzystywać.
Podziel się tym artykułem z innymi rodzicami i rozpocznij dziś rozmowę ze swoim dzieckiem o cyfrowym świecie – każdy krok w kierunku zrozumienia otwiera drzwi do zdrowszej przyszłości.
Kolejne kroki w wiedzy: Warto przeczytać!
- Czy wiesz, że przewijanie ekranu zmienia mózg?
- Czy wiesz, które treści w internecie są szkodliwe i dlaczego ich unikać?
- Czy wiesz jak Twój mózg surfuje w cyfrowym świecie?
Na prowadzonym przez nasz zespół portalu dla młodzieży pytam.edu.pl można zaproponować nastolatkowi następujące artykuły, które wspierają zdrowe nawyki :
- Jak szybko odstresować się?
- Odkryć świat na nowo – czy potrafisz naprawdę cieszyć się chwilą?
- Czy wiesz, że gdy śpisz Twój mózg się kąpie?
JAK POMÓC NASTOLATKOWI Z PROBLEMEM DEPRESJI?
Bibliografia
1.Buchanan, K., Aknin, L. B., Lotun, S., & Sandstrom, G. M. (2021). Brief exposure to social media during the COVID-19 pandemic: Doom-scrolling has negative emotional consequences, but kindness-scrolling does not. PLOS ONE, 16(10), e0257728.
2. Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283.
3. Reid Chassiakos, Y., Radesky, J., Christakis, D., Moreno, M. A., & Cross, C. (2016). Children and Adolescents and Digital Media. Pediatrics, 138(5), e20162593.
4. Lembke, A. (2021). Dopamine Nation: Finding Balance in the Age of Indulgence. Dutton/Penguin Random House.
