Czy podczas przeglądania mediów społecznościowych i porównywania się z innymi pojawia się poczucie, że inni żyją lepiej, ciekawiej i pełniej? To pytanie, które coraz częściej zadają sobie nie tylko nastolatki, ale również dorośli użytkownicy mediów społecznościowych. Przyjrzyjmy się temu zjawisku bliżej.
FOMO – strach przed tym, że coś nas ominie
Fear of missing out (FOMO) to zjawisko, które naukowcy definiują jako „wszechogarniające obawy, że inni mogą przeżywać bardziej satysfakcjonujące doświadczenia, z których przez nieobecność jest się wykluczonym”. Badania z 2018 roku pokazują, że aż 16% polskich internautów wykazuje zespół wysokiego FOMO, a wśród najmłodszych użytkowników (15-24 lata) wskaźnik ten sięga 21%.
Osoby dotknięte FOMO charakteryzują się niższą samooceną i są przekonane, że życie innych jest lepsze, ciekawsze i pełniejsze. To porównywanie prowadzi do zaburzonej zdolności budowania znaczących relacji z innymi ludźmi oraz zwiększonej depresyjności.
Facebookowa depresja – kiedy social media zabijają radość
Badania naukowe jednoznacznie wskazują na związek między korzystaniem z mediów społecznościowych, a pogłębianiem się depresji. Im więcej platform społecznościowych używamy, tym większe niezadowolenie z własnego życia odczuwamy. Mechanizm jest prosty – użytkownicy mediów społecznościowych zwykle prezentują wyidealizowany obraz życia, jednocześnie zakładając, że inni pokazują rzeczywistość zgodną z prawdą.
Badania potwierdzają (m.in. 2014 r.), że nadmierne korzystanie z Facebooka koreluje z występowaniem symptomów depresyjnych. Jest to związane ze zjawiskiem porównywania społecznego – widzimy tylko „highlight reels” życia innych osób, ich najlepsze momenty, starannie wyselekcjonowane i często przefiltrowane zdjęcia, podczas gdy sami doskonale znamy wszystkie trudności i niedoskonałości własnego życia.
Dopaminowa pułapka social mediów
Media społecznościowe zostały zaprojektowane tak, by maksymalnie angażować użytkowników. Każdy like, komentarz czy udostępnienie powoduje wyrzut dopaminy – hormonu przyjemności. Problem polega na tym, że mózg szybko się przyzwyczaja i potrzebuje coraz więcej bodźców, by osiągnąć ten sam poziom satysfakcji.
W rezultacie użytkownicy spędzają coraz więcej czasu na scrollowaniu, publikowaniu i sprawdzaniu reakcji na posty, jednocześnie coraz mniej ciesząc się z otrzymywanego feedbacku. To błędne koło prowadzi do uzależnienia od mediów społecznościowych i pogłębiającego się poczucia niedopasowania i niewystarczalności.
Projektowanie perswazyjne – jak media społecznościowe nas kształtują
Platformy społecznościowe wykorzystują zaawansowane mechanizmy psychologiczne, by jak najdłużej utrzymać naszą uwagę. Powiadomienia, algorytmy dobierające treści, endless scroll – wszystko to zostało zaprojektowane, by maksymalizować czas spędzany w aplikacji.
Szczególnie młodzi użytkownicy są podatni na te mechanizmy ze względu na niedojrzałość układu nerwowego i większą wrażliwość na dopaminę. W rezultacie spędzają oni wiele godzin porównując się z wyidealizowanymi wersjami życia innych osób, co prowadzi do obniżenia samooceny i pogorszenia zdrowia psychicznego.
Jak wyrwać się z pułapki porównywania?
Świadomość mechanizmów działania mediów społecznościowych to pierwszy krok do zdrowszego z nich korzystania. Warto pamiętać, że to, co widzimy w social mediach, to starannie wyselekcjonowane fragmenty życia innych osób, a nie pełny obraz rzeczywistości.
Ważne jest też świadome ograniczanie czasu spędzanego w mediach społecznościowych i skupienie się na rzeczywistych relacjach oraz aktywnościach offline. Sport, kontakt z naturą, rozwijanie pasji – to skuteczne sposoby na poprawę samopoczucia i budowanie prawdziwej satysfakcji z życia.
Pytania, które warto zadać nastolatkowi do refleksji:
1. Ile czasu dziennie spędzasz na przeglądaniu mediów społecznościowych?
2. Czy zauważasz u siebie tendencję do sprawdzania telefonu zaraz po przebudzeniu?
3. Jak często porównujesz swoje życie z tym, co widzisz w social mediach?
4. Czy zdarzają ci się momenty niepokoju, gdy nie możesz sprawdzić powiadomień?
5. Jakie emocje towarzyszą ci podczas przeglądania profili innych osób?
6. Czy masz świadomość, że większość postów w mediach społecznościowych to wyselekcjonowane, najlepsze momenty?
7. Jak często robisz sobie przerwy od mediów społecznościowych?
8. Czy potrafisz spędzić cały dzień bez sprawdzania social mediów?
9. Jakie aktywności offline sprawiają ci najwięcej radości?
10. Czy zauważasz różnicę w swoim samopoczuciu, gdy ograniczasz korzystanie z mediów społecznościowych?
11. Jak często publikujesz własne treści i jak bardzo zależy ci na reakcjach innych?
12. Czy masz określone zasady korzystania z mediów społecznościowych?
13. Jak reagujesz na brak polubień lub komentarzy pod swoimi postami?
14. Czy zdarza ci się rezygnować z realnych aktywności na rzecz scrollowania?
15. W jakich sytuacjach najczęściej sięgasz po media społecznościowe?
Te pytania mogą pomóc nastolatkowi w bardziej świadomym korzystaniu z mediów społecznościowych i lepszym zrozumieniu własnych wzorców zachowań online. Warto do nich wracać regularnie i na ich podstawie wprowadzać zasady higieny cyfrowej.
DLA rodziców rodzice.co
- Tik tok, rolki, shorty. Co robią z mózgiem twojego dziecka?
- Depresja i smartfon
- Czy pszczoły pomagają na lęki, stres i depresję?
