Jak chronić dziecko przed utratą kluczowych umiejętności w erze cyfrowej
Najnowsze badania alarmują – młode pokolenie traci umiejętność tworzenia spójnych wypowiedzi pisemnych. To nie tylko problem edukacyjny, ale przede wszystkim rozwojowy. Co możemy zrobić jako rodzice, by pomóc naszym dzieciom zachować te kluczowe kompetencje?
Dlaczego nastolatki nie potrafią już pisać? Szokujące wyniki badań
Choć młodzi ludzie sprawnie poruszają się w świecie szybkiej komunikacji cyfrowej, mają coraz większe trudności z tworzeniem złożonych wypowiedzi i samodzielnym formułowaniem myśli. Według najnowszych badań dr hab. Anny Dąbrowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego, nastolatki spędzające ponad 5 godzin dziennie w internecie mają coraz większe problemy z formułowaniem logicznych wypowiedzi pisemnych. Media społecznościowe i komunikatory kształtują nowy sposób wyrażania myśli – chaotyczny, skrótowy i często niezgodny z zasadami gramatyki. To zjawisko nazywane „nową oralnością” (lub nowa mówioność), w którym tradycyjne formy ustnej komunikacji są przekształcane w środowisku pisemnym, ma poważne konsekwencje dla rozwoju młodego człowieka.
Jak brak umiejętności pisania wpływa na psychikę dziecka?
Viktor E. Frankl, twórca logoterapii, podkreślał, że człowiek to istota poszukująca sensu. Pisanie, szczególnie to refleksyjne, może być narzędziem odkrywania tego sensu. Gdy tworzymy tekst, musimy uporządkować myśli, nadać im strukturę, co pomaga w lepszym zrozumieniu siebie i świata. Tę zdolność i konieczność człowieka do przekraczania samego siebie – Frankl nazwa samotranscendencją – wyjściem poza natychmiastową gratyfikację (immediate gratification) charakterystyczną dla komunikacji cyfrowej.
Umiejętność jasnego wyrażania myśli na piśmie nie jest tylko kompetencją techniczną – to fundament odporności psychicznej. Gdy nastolatek traci zdolność do wyrażania swoich myśli w formie pisemnej, traci również:
- możliwość głębszej refleksji i autorefleksji
- zdolność do uporządkowania emocji
- narzędzie radzenia sobie ze stresem
- zdolność do abstrakcyjnego myślenia
- umiejętność kategoryzowania problemów
- umiejętność planowania
- sposób na budowanie własnej tożsamości.
Cyfrowe wyzwania dla rozwoju
System edukacji, skupiony na testach, nie wspiera rozwoju głębszego rozumienia i krytycznego myślenia. Młodzi ludzie uczą się pisać instrumentalnie, by spełnić wymagania testu, zaniedbując rozwój umiejętności argumentacji i analizy. To może prowadzić do powierzchownego przetwarzania informacji i trudności w odnajdywaniu głębszego sensu w życiu.
Potrzebujemy nowego podejścia do rozwijania umiejętności pisania i czytania. Nie chodzi o odrzucenie technologii, ale o świadome jej wykorzystanie w połączeniu z tradycyjnymi formami ekspresji. Warto zachęcać młodych ludzi do:
- prowadzenia dziennika refleksji
- pisania dłuższych form wypowiedzi
- czytania książek w formie tradycyjnej
- praktykowania uważnego czytania i pisania.
7 oznak, że Twoje dziecko może mieć problem z pisaniem
1. Unika zadań wymagających dłuższych wypowiedzi pisemnych.
2. Ma trudności z wyrażeniem swojego zdania bez użycia emotikon.
3. Nie potrafi napisać spójnego tekstu dłuższego niż kilka zdań.
4. Popełnia podstawowe błędy gramatyczne.
5. Nie rozumie struktury logicznej tekstu.
6. Ma problem z czytaniem ze zrozumieniem.
7. Preferuje komunikację głosową lub obrazkową.
Jak wspierać rozwój umiejętności pisania u nastolatka?
Praktyczne wskazówki dla rodziców:
- zachęcaj do prowadzenia dziennika
- wprowadź wspólne czytanie książek
- stwórz przestrzeń do dyskusji i wyrażania opinii
- ogranicz czas spędzany w mediach społecznościowych
- modeluj właściwe zachowania poprzez własny przykład.
Pytania, które warto zadać nastolatkowi
O sens pisania
- Co chciałbyś wyrazić poprzez swoje pisanie?
- Jak czujesz się, gdy udaje ci się jasno wyrazić swoją myśl?
- Co sprawia ci największą trudność w pisaniu?
- Jakie korzyści dostrzegasz w umiejętności dobrego pisania?
O technologię i komunikację
- Czy zauważasz różnicę między swoim sposobem komunikacji online i offline?
- Jak często czytasz dłuższe teksty dla przyjemności?
- Co tracisz, komunikując się głównie przez media społecznościowe?
- Jak media społecznościowe wpływają na twój sposób wyrażania myśli?
O rozwój osobisty
- Jak pisanie pomaga ci uporządkować myśli?
- Czy prowadzisz jakąś formę dziennika?
- Co robisz, by rozwijać swoją zdolność wyrażania myśli?
- Jak często poświęcasz czas na głębszą refleksję?
Kluczowe pytania pomocnicze dla rodziców
Codzienna praktyka
- Jak często zachęcasz dziecko do czytania?
- Czy stwarzasz okazje do wspólnych rozmów?
- Jak modelujesz kulturę pisania w domu?
- Czy sam praktykujesz regularne czytanie i pisanie?
Rozwój i wsparcie
- Jak wspierasz dziecko w rozwijaniu umiejętności pisania?
- Czy zauważasz problemy dziecka z wyrażaniem myśli?
- Jak reagujesz na błędy językowe swojego dziecka?
- Co robisz, by zachęcić dziecko do czytania?
Pamiętajmy, że umiejętność pisania i czytania to nie tylko kompetencje techniczne – to narzędzia służące do:
- lepszego rozumienia siebie i świata
- budowania odporności psychicznej
- radzenia sobie z trudnościami
- wyrażania własnej tożsamości.
Dlatego tak ważne jest, by wspierać młodych ludzi w rozwijaniu tych umiejętności, szczególnie w erze dominacji mediów cyfrowych. Świadome i regularne praktykowanie pisania może stać się dla nastolatka:
- sposobem na uporządkowanie myśli
- narzędziem radzenia sobie ze stresem
- drogą do lepszego samopoznania
- metodą budowania pewności siebie.
Wspierając dziecko w rozwijaniu umiejętności pisania i czytania, inwestujemy w jego przyszłość ponieważ to, w świadomym wyborze własnej postawy i drogi, kryje się nasza wolność (Viktor E. Frankl, Człowiek w poszukiwaniu sensu). W erze cyfrowej oznacza to również świadomy wybór sposobu komunikacji i ekspresji. Rozwijanie umiejętności pisania i czytania to nie tylko kwestia edukacji – to droga do lepszego rozumienia siebie i świata, budowania odporności psychicznej i odnajdywania sensu w życiu.
Praktyczne wskazówki na start
✓ Wprowadź 15-minutowe sesje wspólnego czytania
✓ Załóż rodzinny dziennik dobrych momentów
✓ Stwórz przestrzeń do pisemnego wyrażania emocji
✓ Celebrujcie wspólne odkrywanie nowych książek
✓ Nagradzajcie kreatywne próby pisarskie
Działając świadomie i konsekwentnie, możesz pomóc swojemu dziecku rozwinąć umiejętności, które będą procentować przez całe życie. Pamiętaj – to nie wyścig, to podróż ku lepszemu rozumieniu siebie i świata.
Źródło
dr hab. Anna Dąbrowska, Zanika umiejętność pisania. Czy logika zaczyna przerastać młode pokolenie?, Serwis Naukowy UW 21/02/2025
Raport „Nastolatki 3.0”, NASK
Kolejne kroki w wiedzy: Warto przeczytać na rodzice.co!
